Covid-19 Salgını Nedeniyle Kısa Çalışma Ödeneği, Ücretsiz İzin, İş Akdinin Feshi Yasağı ve SGK Prim Desteklerinde Yeni Düzenlemeler Yapıldı
Covid-19 (“Koronavirüs”) salgınının sosyal ve ekonomik etkilerinin azaltılması amacıyla yapılan kanun değişiklikleri 28.07.2020 tarihli T.C. Resmî Gazete’de yayınlandı. Değişiklikler; işten çıkarma yasağı, ücretsiz izin, kısa çalışma ödeneği gibi önemli düzenlemeler ve işverenlere yeni teşvikler içeriyor.
Yazar: Av. Diren Toprak
Tarih: 05.08.2020
Giriş (Özet)
İşverenin, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışındaki fesih yasağının kapsamı genişletildi.
İşverenin işçiyi ücretsiz izne çıkarabilme süresi, Cumhurbaşkanı tarafından her defasında en fazla üçer aylık sürelerle, 30.06.2021 tarihine kadar uzatılabilecek.
Cumhurbaşkanı’na verilen kısa çalışmaya başvuru tarihini uzatma yetkisi, sektörel olarak ayrı ayrı veya bir bütün olarak 31.12.2020 tarihine kadar uzatılabilecek.
01.07.2020 tarihinden önce kısa çalışma başvurusunda bulunmuş özel sektör iş yerlerinde normal çalışmaya dönülmesi halinde üç ay boyunca, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primleri, İşsizlik Sigortası fonundan karşılanacak.
Yine 01.07.2020 tarihinden önce başvuruda bulunarak ücretsiz izne ayrılan, Kısa Çalışma Ödeneği'nden yararlanamayan, 15 Mart'tan sonra iş akdi feshedilen ancak işsizlik ödeneğine hak kazanmamış olan ve yaşlılık aylığı almayan işçilere ödenen nakdi ücret desteğinden yararlandırılan sigortalının haftalık normal çalışma süresine dönmesi durumunda, işveren söz konusu sigortalı için belirtilen süreler ve şartlarla prim desteğinden faydalanacak ve destek tutarı İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacak.
İşverene her bir ay için sağlanacak destek süresi, kısa çalışma ödeneği alanlar için, sigortalının kısa çalışmaya başvuru kapsamında kısa çalışma ödeneği aldığı aylık ortalama gün sayısını, nakdi ücret desteğinden yararlandırılanlar için nakdi ücret desteği aldıkları aylık ortalama gün sayısını geçemeyecek.
Kısa çalışma başvurusu kapsamında işyerinde uygulanan kısa çalışmadan yersiz yararlanıldığının tespiti halinde, yararlanılan destek tutarı işverenden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilecek.
Kısa çalışma başvuru teşvikinden yararlanmakta olan işverenler, bu teşvikten yararlanılan ayda aynı sigortalı için diğer sigorta primi indirimi, teşvik ve desteklerinden yararlanamayacak.
1. İş Kanunu Kapsamındaki Değişiklikler
Koronavirüs salgının ülkemizdeki sosyal ve ekonomik hayata etkilerini azaltmak amacıyla değişiklikler yapılmaya devam ediyor. Söz konusu salgın nedeniyle, 4857 sayılı İş Kanunu ile işveren tarafından fesih yapılmasına getirilen istisna duruma yenileri eklendi. Ayrıca bu dönemde işçinin ücretsiz izne çıkarılmasına ilişkin sürelerde değişiklik yapıldı. Bu başlık altında İş Kanunu’nda yapılan değişikliklerden bahsedilecektir.
1.1. İşverenin İş Sözleşmesini Feshi Hali
16.04.2020 tarihli değişiklik bazında, işveren Koronavirüs sebebiyle işçinin iş sözleşmesini yalnızca ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerde feshedilebiliyordu. Ancak 28.07.2020 tarihinde Resmî Gazete’de yayınlanan kanun değişikliği ile artık İş Kanunu kapsamında olup olmadığına bakılmaksızın, belirli süreli iş veya hizmet sözleşmelerinde sürenin sona ermesi, iş yerinin herhangi bir sebeple kapanması ve faaliyetinin sona ermesi, ilgili mevzuatına göre yapılan her türlü hizmet alımları ile yapım işlerinde işin sona ermesi hallerinde de işveren işçinin iş sözleşmesini feshedebilecektir.
1.2. Ücretsiz İzne Çıkarılma
İşçinin salgın nedeniyle işverence ücretsiz izne çıkarılması süresi yine bir önceki değişiklik ile Cumhurbaşkanınca üç aylık süreler altı aya kadar uzatılabilecekkenkanundaki yeni değişiklik ile Cumhurbaşkanı tarafından üç aylık süreler her defasında en fazla üçer aylık sürelerle 30.06.2021 tarihine kadar uzatılabilecek.
2. İşsizlik Sigortası Kanunu’ndaki Değişiklikler
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nda kısa çalışmaya ilişkin birçok yenlik yapıldı. Aşağıda genel olarak bu değişikliklerden bahsedilecektir.
2.1. Kısa Çalışmaya İlişkin Yapılan Değişiklikler
Yapılan değişiklik ile Cumhurbaşkanı’na verilen kısa çalışma başvuru tarihini uzatma yetkisi, kısa çalışma başvuru tarihi ve / veya kısa çalışma ödeneğinin süresi sektörel olarak ayrı ayrı veya bir bütün olarak 31.12.2020 tarihine kadar uzatılabileceği şeklinde değiştirildi.
İşsizlik Sigortası Kanunu kısa çalışma başvuruları ile ilgili 01.07.2020 tarihinden önce kısa çalışma başvurusunda bulunmuş olup özel sektör iş yerlerinde kısa çalışma ödeneğinden yararlanan sigortalıların; iş yerindeki kısa çalışmanın sona ermesi ve aynı iş yerinde haftalık normal çalışma sürelerine dönmeleri durumunda, 31.12.2020 tarihini geçmemek üzere kısa çalışmanın sona erdiği tarihi takip eden aydan itibaren üç ay süreyle Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun günlük kazanç sınırları ile ilgili maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigortalı ve işveren hissesi primlerinin tamamı tutarında, her ay bu işverenlerin Sosyal Güvenlik Kurumuna ödeyecekleri tüm primlerden mahsup edilmek suretiyle işverene prim desteği sağlanacak ve destek tutarı İşsizlik Sigortası fonundan karşılanacaktır.
01.07.2020 tarihinden önce başvuruda bulunarak ücretsiz izne ayrılan, Kısa Çalışma Ödeneği'nden yararlanamayan, 15 Mart'tan sonra iş akdi feshedilen ancak işsizlik ödeneğine hak kazanmamış olan ve yaşlılık aylığı almayan işçilere ödenen nakdi ücret desteğinden yararlandırılan sigortalının haftalık normal çalışma süresine dönmesi durumunda, işveren, söz konusu sigortalı için belirtilen süreler ve şartlarla prim desteğinden faydalanacak ve destek tutarı İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacaktır.
İşverene her bir ay için sağlanacak destek süresi; kısa çalışma ödeneği alanlar için sigortalının kısa çalışmaya başvuru kapsamında kısa çalışma ödeneği aldığı aylık ortalama gün sayısını, nakdi ücret desteğinden yararlandırılanlar için nakdi ücret desteği aldıkları aylık ortalama gün sayısını geçemeyecektir.
İşsizlik Sigortası Kanunu’nun kısa çalışma başvurusuna ilişkin Geçici 23. madde hükümleri; 5335 sayılı Kanunun madde 30/2 kapsamına giren kurum ve kuruluşlara ait işyerleri ile 2886 sayılı Kanuna, 4734 sayılı Kanuna ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işleri ile 4734 sayılı Kanundan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri ve sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar, 5510 sayılı Kanunun Ek 9. maddesi kapsamında ev hizmetlerinde çalışan sigortalılar ve yurtdışında çalışan sigortalılar hakkında uygulanmayacaktır.
Kısa çalışma başvurusu kapsamında işyerinde uygulanan kısa çalışmadan yersiz yararlanıldığının tespiti veya kısa çalışma başvurusuna yönelik uygunluk tespitinin olumsuz sonuçlanması ya da kapsamında nakdi ücret desteğinden yersiz yararlandığının tespiti halinde, işyeri bu madde kapsamında sağlanan destekten yararlanamayacak veya yersiz yararlanmış sayılacaktır. Bu kapsamda, destekten yersiz yararlanıldığının tespiti halinde, yararlanılan destek tutarı işverenden gecikme cezası zammı ile birlikte tahsil edilecektir.
Kısa çalışma teşvikinden yararlanmakta olan işverenler, bu teşvikten yararlanılan ayda aynı sigortalı için diğer sigorta primi indirimi, teşvik ve desteklerinden yararlanamayacaklardır. Aynı zamanda Fon tarafından işverene sağlanan, sigortalı hissesine karşılık gelen destek tutarının sigortalıya ödenmesi de işverenden talep edilemez. Fondan bu kapsamında karşılanan tutarlar, gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gelir, gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmayacaktır. Cumhurbaşkanı, üç aylık süreyi sektörel olarak ayrı ayrı veya bir bütün olarak altı aya kadar uzatmaya yetkilidir.
3. Sonuç
Covid-19 salgını nedeniyle, iş hukuku başta olmak üzere birçok alanda kanun değişiklikleri yapılmaya davam edilmekte, bu şekilde işçi ve işverenlere sağlanan imkân, teşvik ve sınırlamaları kapsamında değişiklikler olabilmektedir. İşveren ve işçilerin, bu değişiklikleri yakından takip etmeye devam etmeleri; hem maliyetlerini düşürmelerini, hem de işçi-işveren ilişkilerini hukuka uygun yürüterek hukuki riskleri ortadan kaldırmalarını sağlayacaktır.
Yukarıdaki metin bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliğinde değildir.
