BES’te Yeni Dönem: Otomatik Katılım
Çalışanlar 2017 başından itibaren kademeli şekilde otomatik olarak bireysel emeklilik sistemine dâhil edilecek. Yeni düzenleme, işverene ciddi yükümlülükler ve bunların ihlali halinde para cezaları getiriyor.
Yazarlar: Av. Haşmet Ozan Güner, Av. Hatice Arabacı
Tarih: 01.01.2017
Bireysel Emeklilik Sistemi (“BES”), bireylerin emeklilik dönemlerinde daha rahat yaşayabilmeleri, gelir elde ettikleri dönemdeki hayat standartlarını emeklilik dönemlerinde de koruyabilmeleri ve ihtiyaç duyacakları ek harcamalarını rahatça karşılayabilmeleri için mevcut kamu sosyal güvenlik sistemlerine tamamlayıcı olarak oluşturulan bir emeklilik sistemidir.
Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu’nda yapılan bazı değişikliklerle, çalışanlar 2017’den itibaren artık otomatik olarak BES’e dahil edilecek. Bu yeni kural kapsamında işverenlerin yükümlülükleri şöyle olacak:
Sistem, 45 yaş altı kamu ve özel sektör çalışanlarını kapsıyor. 5510 sayılı Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentlerine tabi 45 yaş altı sigortalılar sistemden faydalanacak. Uygulama 1 Ocak 2017’de yürürlüğe girecek.
• İşveren bireysel emeklilik şirketleri ile bu konuda sözleşme imzalayarak sözleşme yapılacak şirketi/şirketleri belirleyebilecek. Ancak söz konusu şirketin Müsteşarlıkça uygun görülen bir şirket olması gerekiyor. İşveren, şirket seçimi sebebiyle şirketten komisyon dahil hiçbir şekilde maddi menfaat sağlayamayacak.
• İşveren, iş yerindeki çalışanlarını farklı emeklilik planlarına dahil edebilecek. Çalışanın ücretinden kesilmesine rağmen, şirkete aktarılmayan veya eksik aktarılan bu bölüm hükümlerine tabi katkı payının ve varsa getirilerinin takip ve tahsilini Emeklilik Gözetim Merkezi yapacak.
• Bireysel emeklilik şirketi, sisteme katılan çalışanları otomatik katılımla bireysel emeklilik sözleşmesine katıldıklarına ilişkin bilgilendirecek. Çalışan bu bildirimden sonraki 2 ay içerisinde sözleşmeden cayma hakkına sahip. Cayma süresinden sonra da çalışan dilediği zaman sistemden ayrılabilecek. Cayma talebi, çalışan tarafından posta yoluyla veya güvenli elektronik iletişim araçlarıyla ilgili emeklilik sözleşmesi hükümlerine göre işverene veya şirkete bildirilecek. Cayma bildiriminin ulaşmasını takiben 10 iş günü içinde ödenen katkı payları, varsa hesabında bulunan yatırım gelirleriyle birlikte çalışana iade edilecek. 2 ay içerisinde cayma hakkını kullanmayan çalışanlara 1.000 TL’ye kadar ek devlet katkısı sağlanacak.
• Çalışan Müsteşarlıkça belirlenen durumlarda katkı payı ödenmesine ara verilmesini de talep edebilecek. Bu talep, talep tarihinden itibaren azami 3 aylık süre için yapılabilecek. Bu sürenin bitiminden önce veya bitimini müteakip tekrar ara verme talebinde bulunulması mümkün olacak. Çalışanın ara verme talebini iletmesi üzerine çalışana ödenen ücretten katkı payı kesintisi yapılamayacak. Çalışan, ara verme talebini en geç ücret ödeme gününden 3 iş günü önce iletecek.
• Çalışanlar, otomatik katılıma ilişkin emeklilik sözleşmesinde belirlenen tutardan daha yüksek bir tutarda kesinti yapılmasını işverenden talep edebilme hakkına sahipler. Çalışan, belirlenenden daha yüksek bir oranda ödeme yapmak istediğinde bunu işverene bildirebilecek.
• BES için, bilindiği üzere %25 devlet katkı payı var. Ancak devlet katkı payı, o yılın toplam brüt asgari ücret tutarının %25’ini geçemiyor. Örneğin, 2016 yılı için devlet katkı payı tavanı (1.647 TL X 12 ay X %25 =) 4.941 TL. Ancak çalışan sistemden ilk 3 yıl içinde çıkması halinde devlet katkısını alamıyor. 3 ila 6 yıl arasında sistemden çıkanlar devlet katkısındaki birikimlerinin yüzde 15’ini, 6 ila 10 yıl arasında çıkanlar yüzde 35’ini, 10 yılı tamamlayanlar yüzde 60’ını alabilecekler.
• Sisteme katılım sadece çalışılan işyeri aracılığıyla olabilecek. Dolayısıyla, çalışanın bireysel olarak sisteme dahil olması mümkün değil. Birden fazla işveren ile iş akdi bulunan çalışanlar her bir işveren tarafından sunulan emeklilik planına ayrı ayrı dahil edilecek.
• Sistemde, işveren çalışan adına sisteme aktarılacak katkıyı en geç ücret ödeme gününü takip eden işgünü bireysel emeklilik şirketine aktarmak zorunda. İşverenin bu işlemi geciktirmesi sebebiyle çalışanın zararı olursa, söz konusu zararın işveren tarafından telafi edilmesi gerekecek.
• Çalışanın ücret ödemelerinde, BES kapsamına alınma tarihinden önceki bir döneme ilişkin çalışması karşılığında, kapsama alınma tarihi ve sonrasında ödenen ücretlerinden ve ücreti peşin ödenen çalışanlara, kapsama alınma tarihinden önceki dönemde ödenen ücretlerinden katkı payı kesintisi yapılmayacak.
• İşveren çalışanın prime esas kazancının yüzde 3’üne karşılık gelen tutarı çalışan adına bireysel emeklilik şirketine aktaracak. Bu oran Bakanlar Kurulu tarafından iki katına çıkarılabilecek ve yüzde 1’e kadar azaltılabilecek. Çalışan isterse kendisi adına ödenecek katkı payının artırılmasını talep edebilecek.
• Örnek-1: Çalışanın SGK primleri asgari ücret üzerinden bildiriliyorsa, zorunlu BES’e ödeyeceği aylık katkı payı tutarı 1.647 TL x %3 = 49,41 TL olacaktır.
• Örnek-2: SGK bildiriminin SGK tavan tutarı üzerinden yapılması durumunda ise çalışanın zorunlu BES’e ödeyeceği katkı payı tutarı 10.705,50 TL x %3 =321,17 TL olacaktır.
• Zorunlu BES sistemine özel sektörde istihdam edilen çalışanlar için otomatik katılım sistemi şu şekilde;
|
Çalışan sayısı |
Sisteme giriş tarihi |
|
1.000 + |
01.01.2017 |
|
250 – 999 |
01.04.2017 |
|
100 – 249 |
01.07.2017 |
|
50 – 99 |
01.01.2018 |
|
10 – 49 |
01.07.2018 |
|
5 - 9 |
01.01.2019 |
• Özetle, işverenlerin ilk etapta 1 Ocak 2017 tarihi itibarıyla 45 yaşını doldurmamış çalışanların sayısının belirlemesi, çalışanların süreçle ve özellikle cayma hakkı konusunda bilgilendirilmesi için gerekli belgeleri hazırlaması, işyerinde açılacak bireysel emeklilik hesapları için yetkili kuruluşlarla görüşmelere başlaması gerekiyor.
Yukarıdaki metin bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliğinde değildir.
